Grenzen overschrijden

Een sporter maakt stiekem foto’s in de kleedhokjes, er is pestgedrag binnen het team, spelers schelden elkaar uit, ongepaste filmpjes uit de kleedkamer verschijnen op het internet, een speler wordt altijd als laatste gekozen … Dit zijn zaken waarmee trainers geconfronteerd worden. Sporten gebeurt in groepsverband. Een goede omgang met elkaar is niet evident en soms worden grenzen overschreden. Verschillende karakters en individuen sporten samen wat kan leiden tot ruzies, pesten, plagen, discussies … De sociale en digitale media hebben het er niet eenvoudiger op gemaakt. Als trainer is het niet altijd gemakkelijk om een gepaste reactie te geven of er preventief werk van te maken.

Trainers die kiezen voor een goede sociale omgang, de juiste teamspirit en respect voor elkaars grenzen, winnen aan mentaal en fysiek welzijn van de sporters en aan sportplezier. Op lange termijn voorkomt dit drop-out en draagt het bij tot een verbetering van de sportieve prestaties.

Onder druk zetten

Als trainer wil je dat sporters vooruitgang maken. Je doet je best om gevarieerde trainingen aan te bieden om je doel te bereiken. Soms hebben sporters hier het kleine duwtje in de rug voor nodig. Zowel op fysiek als mentaal vlak kan dat nodig zijn om sportieve prestaties neer te zetten. Jammer genoeg neigt dat duwtje soms naar teveel druk zetten op sporters. Wat voor een trainer als doorzettingsvermogen of mentale weerbaarheid wordt gezien, komt voor een jonge sporter soms hard aan. Directe gevolgen van teveel druk zetten zijn overtraining, prestatiedruk en stress … Dit kan leiden tot drop- out, verlies aan motivatie en zowel fysieke als mentale gezondheidsproblemen.

Trainers die er voor kiezen geen druk te zetten, winnen aan gezonde sporters die fit en gemotiveerd zijn, beter presteren en langer hun sport met plezier blijven uitoefenen.

Onevenwichtig kampen

De andere ploeg staat aan de aftrap met spelers die koppen groter zijn dan de jouwe, de tegenpartij beschikt over spelers die al veel meer trainingsuren achter de rug hebben, jouw sporter is minder matuur en fysiek minder sterk dan de tegenstand…. Je voelt al op voorhand wie de ‘verliezer’ van de wedstrijd zal zijn. Veel trainers die met zulke situaties geconfronteerd worden tijdens wedstrijden beschouwen dat als een deel van het competitiegebeuren.

Maar als we willen dat jongeren leren door het spelen van wedstrijden of door het kampen met elkaar, moet dat op een evenwichtige manier gebeuren. Een kind dat steeds verliest, leert niet en zal misschien op lange termijn zelfs gedemotiveerd raken, maar ook door altijd te winnen wordt een sporter niet uitgedaagd en boekt hij geen ‘leer’winst. Trainers die kiezen voor evenwichtige kampvormen zullen ervaren dat hun sporters niet enkel winnen aan sporttechnische vaardigheden maar ook aan motivatie, aan spelplezier en inzet.

Ongelijke kansen

Iedereen is anders en uniek, iedereen heeft zijn mogelijkheden en zijn beperkingen. Er zijn heel wat factoren die bepalen of kinderen en jongeren meer of minder kansen krijgen om hun gaven ten volle te ontwikkelen. Een moeilijke financiële toestand, taal- en/of cultuurverschillen, geaardheid … kunnen aanleiding geven tot het niet kunnen of mogen deelnemen aan sportactiviteiten. Een sporter mag dan nog zo gemotiveerd of getalenteerd zijn, als hij niet dezelfde kansen krijgt als een ander, komt zijn sportieve ontplooiing in het gedrang.

Gebrek aan aandacht voor deze verschillen leidt vaak tot ongelijke kansen. Vaak gebeurt dit niet bewust, maar zorgen praktische beslommeringen en bepaalde regels ervoor dat een aparte behandeling van sporters voor ongemakken zorgt. Nochtans is een ‘ongelijke’ behandeling nodig om sporters gelijke (ontwikkelings)kansen te bieden: op maat, individueel aangepast, rekening houdend met individueel beperkende omstandigheden.

Trainers die oog hebben voor het sociale aspect van sport, zoeken naar manieren om ook sporters die over minder middelen beschikken, een andere culturele achtergrond hebben, een andere taal spreken … op een volwaardige manier te laten deelnemen aan de trainingen en activiteiten. Ze winnen daarmee aan onderling respect, werken mee aan meer sociale gelijkheid en zijn een voorbeeld voor andere sportclubs. Bovendien plukken ze wellicht ook op sportief vlak de vruchten van deze open houding, doordat ze uit een grotere vijver van mogelijke talenten vissen.

Te hoge verwachtingen

Dat ouders onmisbaar zijn in de sportieve ontwikkeling van hun kind staat buiten kijf. In de ene sportclub springen ouders meer in het oog dan in de andere. Soms hebben trainers de indruk te fungeren als kinderopvang wanneer ouders geen gehoor geven aan gemaakte afspraken of steeds afwezig blijven in de club.

Andere trainers hebben te maken met ouders die niet weg te slaan zijn van het sportveld, die de aandacht van de kinderen afleiden, die kritiek uiten en zelfs agressief gedrag vertonen ten opzichte van andere kinderen, trainers of scheidsrechters. Vaak komt dat gedrag voort uit hoge, soms onrealistische verwachtingen die ouders hebben ten opzichte van hun kind. Kinderen kunnen daardoor een grote druk ervaren die het spelplezier en de motivatie vermindert. In alle bovenstaande gevallen zijn conflicten en teleurstellingen niet veraf.

Een club die een klimaat wil creëren waarin jonge sporters positief ondersteund worden, zal kiezen voor een aanpak waarbij ze een realistisch verwachtingspatroon creëert en een optimale ouderbetrokkenheid realiseert.

Winnen primeert

‘Winnen is niet alles, het is het enige’. Het lijkt wel of deze slogan meer en meer zijn intrede doet in de jeugdsport. ‘Loser’ en ‘winner’ zijn woorden die snel in de mond worden genomen om iemand in een bepaalde categorie in te delen, zowel bij ouders, trainers als sporters onder elkaar. Het is normaal dat kinderen en jongeren zich met elkaar willen meten in een spel of wedstrijd. Maar als dat vergelijken steeds wordt uitgedrukt in ‘winnen of verliezen’, in klassementen, beloningen of straffen, enz., dan gaan plezier, ontwikkeling en sociale vaardigheden vaak verloren. Winnen kan op verschillende vlakken, niet enkel door meer doelpunten te scoren of door als eerste over de meet te komen, maar ook door zichzelf te overwinnen, door als ploeg vooruitgang te maken, door beter samen te spelen, door geleerde tactieken in de praktijk om te zetten, door mooi spel te brengen, enz. Elke wedstrijd is slechts een deeltje van een totaal opleidingstraject en biedt een nieuwe kans om te leren.

Trainers die ervoor kunnen en durven kiezen om vooruitgang en verbetering te laten primeren op scores, zullen ervaren dat hun sporters niet enkel winnen aan sporttechnische vaardigheden maar ook aan motivatie, spelplezier en inzet.

Geen beperkingen aanvaarden

Niemand is perfect … Niet in elke sporter gaat een Olympisch talent schuil. Integendeel zelfs, de meerderheid van de sporters komt niet in de buurt van een internationale sportcarrière. Toch laten veel trainers zich verleiden om vooral te investeren in sporters met talent, in degenen die ‘potentieel’ hebben en in wie men een mooie sportieve toekomst ziet. Vaak ligt de focus op het bereiken van vooraf bepaalde doelen, het volgen van ontwikkelingslijnen, het uitvoeren van een plan. Helaas past een grote groep sporters niet steeds in het plaatje dat trainers voor ogen hebben. Wie niet voldoet aan de vooropgestelde criteria wordt naar een ‘zwakkere’ ploeg verwezen of is in sommige gevallen niet meer welkom in de club.

Eigenlijk kan je stellen dat iedereen zijn beperkingen heeft, ook de ‘beste’ sporter. Het omgekeerde is echter ook waar. Iedereen heeft mogelijkheden, ook de ‘zwakste’ sporter. Trainers die kiezen voor een begeleiding van zowel getalenteerden als ‘mindere goden’, kiezen er voor om beperkingen te aanvaarden en daar ook acties voor te ondernemen. Ze creëren een situatie waarin elke sporter op maat sport en zich daarbij goed voelt. Dat levert een grote winst op voor de individuele sporter en biedt een sociaalmaatschappelijke meerwaarde.

Gebrek aan Fair Play

Handen schudden voor de wedstrijd met de tegenstrever en de scheidsrechter, fair play-vlaggen dragen voor de start, cartoons en affiches over fair play naast het sportveld en in de kantine … In heel wat sporttakken kleuren acties als deze de sportterreinen. Dit oogt mooi maar heeft enkel waarde wanneer sporters fair gedrag toepassen in trainingen en wedstrijden en deze vlag dan ook de lading van fair play dekt. Als trainers en spelers (on)geschreven regels niet naleven, als sporters tactieken aangeleerd krijgen om de tegenstrever uit balans te brengen … dan gaat de geest van de sport verloren.

Trainers die een duidelijk standpunt innemen ten aanzien van unfair gedrag bij hun sporters en ervoor kiezen om hen op te leiden en te begeleiden in een geest van fair play, investeren in spelers die winnen aan sportiviteit, respect, sociale vaardigheden en morele waarden.

Beslissingen aanvechten

Als de spanning geladen is, een punt cruciaal is, een seconde het verschil maakt, een beslissing onterecht aanvoelt … dan nemen emoties soms de bovenhand. Op dat moment ben je als trainer en speler zodanig gefocust en betrokken dat je er al eens snel een negatieve uitlating naar de scheidsrechter uitflapt en hem tot ‘kop van jut’ maakt. Ook ouders en andere omstaanders laten zich hier soms door vangen. En dat is jammer, want scheidsrechters, juryleden of lijnrechters zijn ook maar mensen. Ze hebben het beste met de sport voor en proberen hun veeleisende functie zo goed als mogelijk uit te voeren. In het heetst van de strijd en door een complexiteit van spelregels nemen ze ongetwijfeld soms een verkeerde beslissing, maar toch verdienen ze alle lof en waardering. Het hoofd koel houden, een voorbeeld zijn en je als trainer focussen op het spel is hier de boodschap.

Want trainers die kiezen om op elk moment respect op te brengen voor officials en die hun sporters leren correct omgaan met beslissingen, winnen aan wederzijds respect, een verdraagzamere sportwereld, een leuker spel, gemotiveerde sporters en fair play.

Agressief spel

Iedereen kent ze wel … de roepers, de sporters die hun woede koelen op hun sportmateriaal, de noodremgebruikers, zij die aanzetten tot agressiever spelen … Ze behoren zowel tot de groep van de sportbeoefenaars als tot het trainersgild. Agressief spelgedrag lijkt soms ‘eigen’ aan de sport, maar vele sporters en toeschouwers houden hier niet van. Het druist in tegen de vriendelijkheid en de ingetogenheid die uitstraalt van de begin- en eindceremonie, de begroeting van elkaar en de scheidsrechter, de zorg voor het dure sportmateriaal …

Trainers en sporters die kiezen tegen agressie, lopen de kans een halve meter te kort te komen, maar verliezen daarom niet altijd de wedstrijd. Ze winnen alvast zeker aan mooier spel, het behoud van de integriteit van de sporters en een beter imago van de sport.