Wetgeving

Op 1 januari 2018 trad de Wet van 25 juni 2017 tot hervorming van regelingen inzake transgenders in werking. Deze wet maakt het voor transgender personen eenvoudiger om het vermelde geslacht op de identiteitsdocumenten te veranderen. Tot eind 2017 kon het geslacht op identiteitspapieren enkel aangepast worden na hormoontherapie en geslachtsaanpassende chirurgie. Sinds 2018 is dit niet langer noodzakelijk om officieel van geslacht te kunnen veranderen. Een persoon kan nu dus op basis van zelfidentificatie kiezen om als man of vrouw door het leven te gaan.

Het Grondwettelijk Hof vernietigde op 19 juni 2019 gedeeltelijk deze Transgenderwet “wegens de discriminatoire behandeling van personen met een niet-binaire genderidentiteit en personen met een fluïde genderidentiteit”. Het Grondwettelijk Hof gaat daarmee onder andere in tegen het feit dat de geslachtsregistratie in de geboorteakte beperkt is tot de binaire categorieën van man of vrouw.

Onderzoek

De Cuypere & Olyslager (2009) berekenden voor Vlaanderen hoe groot het deel van de bevolking is dat in hun leven te maken krijgt met een gendervraagstuk. Deze cijfers liggen op 1 per 2.000 à 1.000 voor trans vrouwen en 1 per 4.000 à 2.000 voor trans mannen. Cijfers uit internationale onderzoeken tonen aan dat ongeveer 0,7% van de geboren mannen en 0,6% van de geboren vrouwen zich psychisch méér het andere dan het eigen geboortegeslacht voelt (transgenderinfo.be, 2019). Het aantal intersekse mensen is moeilijk te bepalen aangezien niet alle vormen (meteen) zichtbaar zijn, en omdat er weinig consensus bestaat over welke vormen onder de noemer intersekse vallen. Omdat niet alle variaties in sekse-kenmerken dezelfde fysieke uitdagingen geven of zelfs worden vastgesteld, loopt het geschatte cijfer zelfs op tot 1,7% van de bevolking (transgenderinfo.be).

Onderzoek naar transgender personen toont aan dat een groot aandeel van hen in de sport te maken heeft met seksisme (Storr et al., 2017). Volgens Elling (2018) is er de laatste jaren veel ten goede veranderd als het gaat om de inclusie van transgender personen en intersekse personen in het Nederlandse sportlandschap, in het kielzog van breder maatschappelijke veranderingen in het naleven van mensenrechten voor transgender en intersekse personen. Elling (2018) meent dat de discussie rondom deelname van transgender vrouwen en vrouwen met een van nature erg hoge testosteronspiegel moeilijk blijft. Enerzijds tijdens de sportbeoefening zelf – waarbij het gaat om fysieke mogelijkheden en het aangaan van een ‘eerlijke’ strijd – anderzijds door letterlijk bloot te gaan in de kleedkamer. Toch geeft Elling (2018) aan dat sportdeelname bevrijdend kan zijn gedurende en na gendertransities, ook op vlak van sociale inclusie, en dat medesporters daarbij begripvol en ondersteunend kunnen zijn.

Beleid en onderzoek naar transgender- en interseksevraagstukken in de sport in Vlaanderen ontstonden pas in de laatste paar jaar. Transgender personen sporten meestal op recreatief niveau, en voornamelijk in een niet georganiseerde setting, dus op eigen houtje en voornamelijk alleen. Fitness en zwemmen zijn de meest verkozen sporten bij deze transgender respondenten. Met betrekking tot de drempels om niet te sporten, blijkt dat heel wat transgender personen zich niet op hun gemak voelen in een sportclub (39.7%) en dat ze bang zijn voor reacties van anderen (36.8%). Niet weten of transgender personen welkom zijn, alsook niet op voorhand weten of kledinghokjes M/V gescheiden zijn, wordt tevens door een kwart van de respondenten als reden aangehaald (Heirweg, Motmans & Scheerder, 2019a; zie ook Heirweg, Motmans & Scheerder, 2019b).

Inclusie

Wat de inclusie van transgender en intersekse personen in de sport betreft, bracht de Vlaamse Ombudsdienst (D’Espallier, 2019) een brochure uit rond gender en sport waarin 13 praktische oplossingen worden voorgesteld. Deze oplossingen spitsen zich toe op toelatingsvoorwaarden, communicatie en handelen, en spanning wegnemen. Transgender mannen zouden niet meer bij de vrouwen mogen deelnemen vanaf het moment dat ze mannelijke hormonen beginnen te gebruiken. Transgender vrouwen daarentegen mogen pas bij de vrouwen deelnemen als ze aan de hormonale voorwaarden voldoen. Dit kan pas wanneer ze het testosterongehalte gedurende minstens 12 maanden onder 5nmol/l -10nmol/l volgens de richtlijnen van het IOC- heeft gehouden. Eind 2021 heeft het IOC de regels echter aangepast waardoor de brochure op dat vlak niet meer actueel is. Het IOC maakte een framework op met een grote focus op inclusie. Er wordt niet langer met een universele regel gewerkt. Gezien de specificiteit van elke sporttak moet elke federatie op basis van dit framework zelf de regels bepalen.

Bijkomend, biedt ook de brochure ‘Transgender personen in de sport’ concrete adviezen voor de sportsector, zeker voor wat betreft de breedtesport (bv. participatie en fair play, coming-out, tegenstanders en uitwedstrijden, sportfaciliteiten en beleid en communicatie vanuit de sportfederatie). De Vlaamse Sportfederatie ontwikkelde een overlegtool om federaties te ondersteunen bij het opmaken van hun beleid.

Voetbal Vlaanderen ontwikkelde een genderdispensatieregeling om personen in transitie de mogelijkheid te geven zelf te kiezen in welke competitie ze deelnemen. Ook andere federaties werken aan een beleid rond de inclusie van gender- en seksediverse personen. In 2022-2023 werkt Out for the Win in samenwerking met het Centrum Ethiek in de Sport, de Vlaamse Sportfederaties en verschillende sportfederaties aan een project om de inclusie van gender- en seksediverse personen in de recreatieve sport te bevorderen.

WAT KAN JE DOEN TEGEN HOMO- OF TRANSFOBIE?

Met enkele kleine tips kan je heel wat doen om het klimaat voor holebi’s en transgender personen in jouw sportclub te verbeteren.

Als bestuurder:

1. Maak duidelijke regels en afspraken, zodat er geen twijfel is: holebifobie, transfobie, seksisme of andere vormen van discriminatie kunnen niet bij ons.
2. Communiceer duidelijk over het beleid en de acties van de club rond holebifobie, transfobie, seksisme, enzovoort. Zorg er voor dat iedereen achter de acties staat door te luisteren naar feedback van spelers, trainer, ouders en supporters, en de acties aan te passen aan hun commentaar.
3. Zijn er incidenten, grijp snel en kordaat in, zodat iedereen die bij de club betrokken is begrijpt waar de rode lijn is.
4. Als iemand in de club slachtoffer wordt van pesterijen, ondersteun hem, haar of hun dan.

Als trainer:

1. Zorg voor een sfeer waar iedereen zich goed voelt, in of uit de kast.
2. Reageer op elke vorm van ongewenst gedrag, hoe klein ook.
3. Sanctioneer als de speler ongewenst gedrag blijft vertonen.
4. Geef het goede voorbeeld. Maak bijvoorbeeld geen flauwe grappen over seksualiteit, en lach niet mee als sporters of derden flauwe grappen maken over homo’s, lesbiennes, biseksuelen of transgender personen.

Als supporters:

1. Reageer op elke vorm van ongewenst gedrag, hoe klein ook.
2. Geef zelf het goede voorbeeld.
3. Meld incidenten bij het clubbestuur.

Als official:

Ook als official is het belangrijk om te reageren op discriminatie. Lees onze 5 tips hier!