Pesten
Pesten is het uitoefenen van psychisch en/of fysiek geweld door één of meerdere personen tegenover één persoon. Dit gebeurt langdurig en herhaaldelijk. Het gaat altijd om een verstoord machtsevenwicht, waarbij de gepeste relatief machteloos is.
Pesten gaat verder dan ruziemaken (waarbij kinderen voor zichzelf leren opkomen) en plagen (vertrekt uit vriendschap en respect). Pestgedrag uit zich in systematisch negatief gedrag (vijandig, vernederend, intimiderend) met de expliciete bedoeling om te kwetsen. Hierdoor wordt het slachtoffer schade berokkend vanuit een ongelijke machtsrelatie tussen pester en gepeste. Dit gedrag heeft dan ook een sociale functie voor de pester, die zo zijn status binnen de groep wil verhogen.
Ook binnen sport komt pesten voor, net als in alle domeinen van de maatschappij. Zo geeft 11% van de sportende Vlamingen aan tijdens hun jeugd het slachtoffer te zijn geweest van pestgedrag. Ondanks dit cijfer blijft het probleem echter teveel onder de radar en is er nood aan een structurele aanpak.
Meer informatie over het voorkomen en aanpakken van pesten vind je op www.allesoverpesten.be, een website van het Vlaams Netwerk Kies Kleur tegen Pesten. Ontdek als begeleider, ouder en sporter via de wegwijzers wat je kan doen in geval van pestgedrag op de sportclub en bij wie je terechtkan:
VERSCHILLENDE VORMEN VAN PESTEN
Pesten valt niet in één categorie onder te brengen, maar kan in verschillende vormen opduiken.
- Fysieke vormen: knijpen, slaan, schoppen, aan het haar trekken, …
- Verbale vormen: schelden, beledigen, bedreigen, uitlachen, …
- Materiële vormen: iemand zijn/haar sportzak verstoppen, sportschoenen onder water steken, truitje scheuren, …
- Sociale vormen: negeren, buitensluiten, expres het licht van de kleedkamer uitdoen, …
- Cyberpesten: een lelijke foto of video van iemand online plaatsen, beledigende comments posten, …
NIET ALLEEN BIJ KINDEREN, MAAR OOK BIJ VOLWASSENEN
Pesten wordt door de band met kinderen geassocieerd, maar ook volwassenen bezondigen zich hieraan nog al te vaak. En net zoals pestgedrag tussen kinderen onderling en tussen volwassenen onderling voorkomt, bestaat ook pestgedrag tussen kinderen en volwassenen (bv. coach bullying).
Wat de beweegredenen betreft valt geen vaste lijn te trekken: machtswellust, wraak, frustratie, jaloezie, concurrentie… Opvallend bij pesten is ook het groepsgedrag, waarbij omstanders niet het risico willen lopen zelf het slachtoffer te worden of uit de groep te vallen, en zich daarom ook aan pestgedrag bezondigen.
DE GEVOLGEN VAN PESTGEDRAG
De gevolgen van pestgedrag zijn vaak traumatisch. Kinderen die gepest worden sluiten minder snel aan bij een groep en vinden daar dus ook niet de veiligheid en steun die ze nodig hebben. Het pestgedrag heeft bijkomend een nadelig effect op enerzijds de cognitieve ontwikkeling en anderzijds de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind. Het zelfvertrouwen wordt aangetast, evenals het gevoel van eigenwaarde. Bij volwassenen zien we ziekteverzuim, arbeidsongeschiktheid of zelfs zelfmoord als gevolg van pestgedrag.
PESTEN IN DE VLAAMSE SPORTSECTOR
Onderzoek naar verschillende vormen van psychisch geweld in de Vlaamse sportwereld, geeft aan dat 11% als jongere slachtoffer is geweest van pestgedrag.
Toch blijft het pestprobleem nog teveel onder de radar en is er nog heel wat werk aan de winkel. Een verhoogde aandacht voor pestgedrag is ook noodzakelijk omdat gepeste kinderen zelf moeilijk hierover praten en vaak in stilte lijden. Het slachtoffer kan door de pester onder druk worden gezet om hierover te zwijgen, of kan het risico lopen de groepsnorm te verbreken door ‘uit de school te klappen’.
Sportclubs hebben er alle belang bij een aanpak voor pestgedrag uit te werken, zodat gepeste jongeren ondersteund worden en pestgedrag in de toekomst kan vermeden worden. Dit pestgedrag tackelen, vereist een dan ook een structurele aanpak binnen de hele club. Dit betekent dat zowel de coaches, de teamgenootjes, de vrijwilligers, de officials, de jongeren als de ouders hierbij betrokken moeten worden.
Ontdek ons project
Wij Pestvrij
‘Wij Pestvrij’ bestaat uit een gratis toolkit waarmee elke jeugdvereniging of sportclub zelf aan de slag kan. Met onze handleiding, bouwstenen en bijhorende poster bouw je in minimaal 5 uur een eigen antipestbeleid uit. ‘Wij Pestvrij’ is een creatie van Centrum Ethiek in de Sport en Tumult, met de steun van Vlaanderen, het Netwerk Kies Kleur tegen Pesten, Alles over Pesten en MateriaalMagazijn.
Goede praktijken
Via de knoppen vind je informatie over organisaties, tools en goede voorbeelden met betrekking tot pesten.
organisatie
VLAAMS NETWERK ‘KIES KLEUR TEGEN PESTEN’
Het Vlaams Netwerk ‘Kies kleur tegen pesten’ heeft als doel door middel van sensibilisering het pestthema bespreekbaar te maken. ‘Kies kleur tegen pesten’ bundelt allerlei informatie over pesten en richt die op de website naar verschillende doelgroepen, zoals kinderen, jongeren, scholen en ouders. Je vindt er ook informatie over cyberpesten en wat je kunt doen om pestgedrag tegen te gaan. Ook stelt het netwerk zich als doel om wetenschappelijk onderzoek te stimuleren en beleidsadvies te formuleren. Binnen de schoot van het netwerk worden tevens campagnes tegen pesten ontwikkeld en verspreid.
organisatie
TUMULT
Tumult streeft ernaar dat álle kinderen en jongeren in Vlaanderen en Brussel een actieve cultuur van vrede en geweldloosheid ontdekken, zelf vormgeven en geëngageerd uitdragen.
organisatie
AWEL
Awel wil een betrouwbaar aanspreekpunt voor kinderen en jongeren zijn, via een voor de hand liggend, gratis en makkelijk bereikbaar contactkanaal.
organisatie
Pimento
Pimento versterkt wie met jongeren werkt door kennis over omgaan met grensoverschrijdend of pestgedrag te verspreiden. Pimento is sinds januari 2018 de nieuwe naam van Jong & Van Zin.
organisatie
CYBERPESTEN.BE
De website www.cyberpesten.be bundelt gegevens over cyberpesten, geeft aan hoe jongeren elkaar cyberpesten, hoe je jezelf of je kind ertegen kan beschermen en wat school, organisatie of plaats waar jongeren verblijven ertegen kan doen.
organisatie
Veilig Online
Veilig online is een initiatief van Child Focus en Gezinsbond en organiseert vormingen over veilig gebruik maken van online media en over cyberpesten.
organisatie
Stop Pesten Nu!
De Nederlandse Stichting Stop Pesten Nu informeert over pesten en cyberpesten via een uitgebreide kennisbank. De organisatie zet ook in op preventie en bewustwording.
organisatie
THE ANTI-BULLYING ALLIANCE
The Anti-bullying Alliance is Brits samenwerkingsverband dat aan pesten een halt wil toeroepen en een veilige omgeving wil creëren waarin jongeren kunnen leven, groeien, spelen en leren.
tools
Time-Out tegen Pesten
Aan de hand van 6 concrete acties helpen we jouw club om te groeien tot een pestvrije sportorganisatie. Per actie krijg je informatie, praktische tips en hulpmiddelen om aan de slag te gaan in jouw sportorganisatie en zo het hele parcours af te leggen!
tools
Praat over pesten
De website ‘Praat over pesten’ van vzw Tumult richt zich zowel op jongeren als volwassenen rond het thema pesten. Zowel jongeren die het slachtoffer zijn van pesten als jongeren die zelf pesten kunnen worden vanuit hun positie aangesproken op deze site. Ze krijgen uitleg over het pesten, cyberpesten en groepspesten en krijgen tips om het pestgedrag te stoppen. Bij de volwassenen richt de site zich op drie doelgroepen: ouders, leerkrachten/opvoeders en jeugdmedewerkers. Er werd voor elk van hen een educatief pakket ontworpen en op de site krijgen ze meer uitleg over pesten en wat men er tegen kan doen. Ouders krijgen ook advies mee over hoe ze kunnen weten of hun kind gepest wordt.
tools
Stappenplan en e-learning
Het Centrum Veilige Sport Nederland maakte een stappenplan dat je houvast biedt om binnen de sportclub te reageren op pestgedrag. Het biedt een leidraad bij het omgaan met de verschillende betrokkenen en helpt je om in te zetten op preventief beleid. Je kan ook een gratis e-learning volgen waarin je verschillende pestcases behandeld aan de hand van stellingen.
tools
Anti-pestbeleid
Het Britse CPSU (Children Protection in Sport Unit) heeft een voorbeelddocument gemaakt voor sportclubs die een anti-pestbeleid willen introduceren. Dit document bevat een overzicht van engagementen die zowel de club als de coaches, vrijwilligers of officials moeten aangaan. Verder wordt meer uitleg gegeven over pesten en hoe de club zowel de kinderen als de ouders kan ondersteunen. Op de website vind je verder duiding bij het probleem van pesten op de sportclub en uitleg over de verschillende vormen van pesten.
tools
Sportief met sociale media
De toolkit ‘Sportief met sociale media’ bevat een protocol voor het gebruik van sociale media op de club. Ook biedt de toolkit achtergrondinformatie voor verschillende leeftijden, voorlichtingsmateriaal voor begeleiders en informatie voor besturen en tuchtcommissies.
voorbeeld
INTEGRALE AANPAK VAN VLAAMSE REGERING TEGEN PESTEN EN GEWELD
De Vlaamse Regering werkte een geïntegreerde en beleidsdomeinoverschrijdende aanpak tegen pesten en geweld uit. Cruciaal hierbij is sensibilisering over de mogelijke hulpkanalen, zodat kinderen en jongeren, maar ook hun ouders weten waar ze terechtkunnen met vragen over geweld en pesten.
voorbeeld
RSCA ZEGT NEEN TEGEN PESTEN
Samen met Proximus en de Constant Vanden Stock Foundation bindt RSC Anderlecht de strijd aan tegen pesten. De sensibiliseringscampagne wordt ondersteund door een videoclip die door RSCA-tv, VTM en RTBF werd uitgezonden. De spelers zelf zullen werden uitgezonden naar scholen om jongeren uit te leggen dat pesten onaanvaardbaar is. Proximus legt de klemtoon op cyberpesten en heeft tijdens het project 140 scholen en 12.000 kinderen geholpen in de strijd tegen pesten.
voorbeeld
Voorkom pestgedrag binnen de lijnen van het zwembad
De Vlaamse Zwemfederatie heeft verschillende instrumenten ontwikkeld om pestgedrag te detecteren binnen de zwemclub zodat zwemmers en trainers alerter kunnen reageren wanneer dit gedrag zich stelt. Zo werd een document opgesteld om pestgedrag te voorkomen binnen de lijnen van het zwembad. Daarin wordt de term pesten uitgelegd en krijg je info over het herkennen van signalen, de nood aan dialoog en de aanpak en preventie van pestgedrag. Voor de kinderen heeft de VZF een kubus ontworpen met normen, reacties en slagzinnen over ‘pesten’.
voorbeeld
PESTPROTOCOL
De Nederlandse Volleybal Bond ontwikkelde een pestprotocol om de strijd aan te binden tegen pesten. Daarin vind je informatie over wat pesten is, een aanpak tegen pesten en informatie omtrent begeleiding voor verschillende partijen. Hiermee wil Benevo het onderwerp bespreekbaar maken en invulling geven aan pestbeleid binnen de club.
voorbeeld
TRUE SPORT
De Amerikaanse community website ‘True Sport’ wil de positieve waarden en levenslessen van sportdeelname extra in de verf zetten. In dit kader bespreken ze ook hoe coaches, als één van de grootste invloeden op jonge sporters, kunnen omgaan met pestgedrag binnen hun sportclub. Je vindt er negen tips terug om pestgedrag te stoppen of te voorkomen.
