Fair play
Fair play betekent zowel spelen volgens de regels van de sport, als volgens de waarden en normen (ethos) van de sport. Eerlijk spelen betekent dat je het spel juist speelt (volgens de regels), en het goed speelt (volgens de waarden van de sport). Soms wordt het eerste ook formele fair play genoemd, en het tweede de informele fair play. Denk aan rugby, waar niemand zou aanvaarden dat een speler zich opzettelijk zou laten vallen. Of aan tennis, waar je de tegenstander niet afleidt terwijl die zich concentreert voor de opslag. Of voetbal, waar je stopt met spelen als een tegenstander zich heeft geblesseerd.
Juist spelen (formele fair play):
- Volgens de regels van de sport
Goed spelen (informele fair play)
- Volgens de waarden en normen van de sport, de ongeschreven regels, de ethos
- Doe je best, speel om te winnen
- Speel tegen tegenstanders van gelijk niveau
Er zijn goede redenen om het belang van fair play niet te onderschatten. Ten eerste maakt fair play de mens achter de sporter beter. Sport leert je waarden als respect, inzet, omgaan met winst en verlies. Ten tweede maakt het de sporter beter. Een jonge voetballer die met techniek of snelheid het verschil leert maken, brengt het waarschijnlijk verder dan de voetballer die het met duw- en trekwerk doet. En ten derde maakt het ook de sport beter. Wielrennen is mooier als de beste sprinters het tegen elkaar opnemen in een “propere sprint”, dan als ze elkaar de pas afsnijden. Het is leuker om naar voetbal te kijken als Eden Hazard met zijn dribbels het verschil maakt, dan als hij met overtredingen van het veld wordt getrapt.
CONCEPTEN VAN FAIR PLAY
Olympisme en ‘The spirit of sport’
Het Wereldantidopingagentschap (WADA) maakt het tot zijn missie om “te behouden wat intrinsiek waardevol is aan sport.” Die intrinsieke waarde noemt ze “de geest van sport.” Het is de essentie van Olympisme, het streven naar menselijke uitmuntendheid door de toegewijde perfectie van ieders natuurlijke talenten. De Wada-code omschrijft de “ware sport” met deze waarden:
- Ethiek, fair play en eerlijkheid
- Gezondheid
- Excellentie in prestaties
- Karakter en opvoeding
- Plezier en vreugde
- Teamwork
- Toewijding en doorzettingsvermogen
- Respect voor regels en wetten
- Respect voor zichzelf en andere deelnemers
- Moed
- Samenwerking en solidariteit
Breed begrip versus smal begrip
Als ‘breed begrip’ slaat fair play op een manier van denken en bevat het fundamentele waarden die centraal staan binnen sport en die kunnen vertaald worden naar de bredere samenleving. Hieronder vallen waarden en thema’s als vals spelen, sportiviteit, respect, doping, geweld, grensoverschrijdend gedrag, gelijke kansen, integriteit, solidariteit etc.
Fair play kunnen we echter ook als ‘smal begrip’ definiëren, waarbij het duidelijk afgebakend wordt van het thema sportiviteit en respect. Fair play slaat dan op het gedrag dat gesteld wordt tijdens wedstrijden door de direct betrokkenen, terwijl het thema sportiviteit en respect slaat op het gedrag buiten wedstrijden en gedrag tijdens wedstrijden van mensen die er indirect aan deelnemen.
FAIR PLAY BEVORDEREN ALS TRAINER
Hieronder enkele tips over hoe je als trainer fair play kan stimuleren. Meer vind je in de brochure ‘Is Kiezen verliezen: Gebrek aan fair play’
- Leer sporters, ouders en supporters de spelregels
- Leer hen ook de etiquette van de sport. bvb: tennis: zwijgen bij opslag, applaus voor knappe punten tegenspeler.
- Pas de spelregels ook consequent toe op training en in oefenwedstrijden
- Leid je sporters ook tactisch ethisch op. Leer je jongeren niet dat ze aan het truitje moeten trekken of hard tackelen als ze tegenover een sterkere tegenstander staan.
- Geef de kapitein verantwoordelijkheid over fair play van zijn ploeg, en laat verschillende spelers afwisselend kapitein zijn·
- Stimuleer ze altijd om zich in te zetten
- Respecteer zelf de scheidsrechter: niet discussiëren, niet opwinden, bedanken na afloop
- Bespreek vooraf mogelijke moeilijke situaties met je spelers en hoe je wil dat ze reageren
Ontdek ons project
Is kiezen verliezen?
ICES en de Vlaamse Trainersschool slaan de handen in elkaar en helpen trainers om bij dilemma’s te kiezen voor de meest ethische oplossing waarbij sporters op lange termijn winnen.
Goede praktijken
Via de knoppen vind je informatie over organisaties, tools en goede voorbeelden met betrekking tot fair play.
organisatie
INTERNATIONAL COMMITTEE FOR FAIR PLAY
Sinds de oprichting in 1963 door UNESCO en enkele internationale sportorganen staat het International Committee for Fair Play voor de wereldwijde verdediging en promotie van fair play.
organisatie
Respect in Sport
Respect in Sport wil allerlei vormen van negatief gedrag uit de sportwereld bannen en gaat voor een globale cultuur van respect.
organisatie
THE FOUNDATION FOR GLOBAL SPORTS DEVELOPMENT
The Foundation for Global Sports Development organiseert en ondersteunt sportinitiatieven die fair play, educatie en fysieke en andere voordelen van sport bij de jeugd over de hele wereld promoot.
tools
FAIR PLAY PAKKET BASISONDERWIJS
Het fairplaybasispakket van MOEV werd speciaal voor basisscholen ontwikkeld. Het pakket bestaat onder meer uit vijf fair play tossen, zes fair play kapiteinsbanden en zeven fair play affiches. Naast een handtekenaffiche en een basisaffiche rond fair play staan ook thema’s als eerlijkheid, aanmoediging, respect, samenspelen en samen sporten in de kijker. Hierbij aansluitend geeft SVS per provincie ook een opleiding ‘fairplaycoach’.
tools
TOOLKIT VOOR SPEL- EN WERKVORMEN ROND FAIR PLAY
Deze toolkit werd opgesteld naar aanleiding van een stageproject binnen het Centrum voor Ethiek in de Sport. De theorie van fair play werd omgezet in praktische spel- en werkvormen, die aan de praktijk zijn getoetst en zo nodig zijn aangepast. De spel- en werkvormen zijn oorspronkelijk ontworpen voor een groep van 15 - 20 kinderen van 10 en 11 jaar uit een recreatieve turnclub met één lesgever. Alle tools kunnen echter snel aangepast worden naargelang aantal, leeftijd, sporttak en niveau van de sporters.
tools
True sport agreement
De True Sport-overeenkomst is bedoeld om positieve waarden te onderwijzen en positieve karakterontwikkeling te bevorderen. De tool helpt een omgeving te creëren waarin coaches kunnen samenwerken om de groei van jonge mensen, zowel als sport als mens, te bevorderen.
tools
IOC play fair “how to successfully run a fair play workshop”
Een creatieve manier om jongeren op te leiden. Het doel van de workshop is om het met hen over matchfixing te hebben. De deelnemers nemen verschillende rollen op (sporter, coach, supporter, agent…) in een kort verhaal over matchfixing dat ze naspelen. Deelnemers kunnen verschillende sporten kiezen, ze kiezen welke slechterik de speler benadert, wat van de speler wordt gevraagd, wat de speler wordt aangeboden, de beslissing die de speler neemt en de gevolgen.
tools
Olympic values education program (OVEP) toolkit
OVEP is een reeks gratis en toegankelijke leermiddelen die door het IOC zijn gemaakt op basis van de kernprincipes van Olympisme: uitmuntendheid, respect en vriendschap. Gedurende het hele programma worden deelnemers aangemoedigd om op waarden gebaseerd leren te ervaren en de impact van Olympisme op individuele gezondheid, plezier en interactie te begrijpen.
voorbeeld
BLAUWE KAART VOOR FAIR PLAY IN HET HOCKEY
De blauwe kaart is het positieve ‘zusje’ van de welbekende groene, gele en rode kaart. De scheidsrechter kan een blauwe kaart geven aan een speler om een uitzonderlijk en opmerkelijk gebaar van respect of fair play te belonen.
voorbeeld
VERENIGINGSBOX VEILIGER SPORTKLIMAAT
De Verenigingsbox is een hulpmiddel voor verenigingen om zelfstandig te werken aan een sterke en toekomstbestendige vereniging. Het biedt handvatten voor bestuurders, trainers, coaches, scheidsrechter, juryleden, arbiters, sporters en ouders om aan de slag te gaan met een plezierig en veilig sportklimaat. Samen dragen we zorg voor een vereniging waar iedereen zich thuis voelt en met plezier sport. Een initiatief van ‘Samen naar een Veiligere Sportklimaat’.
voorbeeld
DE IDEALE TENNISOUDER
Tennis Vlaanderen lanceerde tijdens de zomer van 2013 het project FairPlay Manager. Door de aanwezigheid van een fair play manager tijdens competitiewedstrijden, wil Tennis Vlaanderen fair play stimuleren bij spelers, ouders, trainers en begeleiders. Dit project werd verder uitgewerkt tot een handige toolkit gericht op ouders en begeleiders om een jeugdvriendelijk competitieklimaat te creëren. Ouders kunnen testen of ze een ideale tennisouder zijn en krijgen heel wat tips mee.
voorbeeld
Liefhebbers Zaalvoetbal Cup
De Liefhebbers Zaalvoetbal Cup gaat voor het pure voetbalplezier en probeert daarom ook op een drempelverlagende manier te werken. Zo werden de scheidsrechters afgeschaft en staan de ploegen telkens in voor hun eigen wedstrijdleiding. Toch wordt fair play hoog in het vaandel gedragen: de ploegen beoordelen elkaars en enkele wedstrijden worden ook gevolgd door fair play waarnemers. De zeldzame ploegen die zich buiten de geest van fair play plaatsen, worden dan ook uit de LZV Cup gezet.
voorbeeld
FAIR PLAY TIENSE BOCCIA CLUB
De Tiense Boccia Club zet in het kader van Ethisch Verantwoord Sporten in op fair play. Op hun website vinden boccia-spelers tal van tips en richtlijnen omtrent ethiek en fair play in hun sportclub. Drie grote thema’s worden hier behandeld: de houding van de speler in het algemeen en zijn of haar houding tijdens de training en tijdens de wedstrijd. Verschillende icoontjes helpen om enkele vuistregels beter te onthouden.
