Samenvatting advies

• Laat sporters zelf bepalen hoe ze zich kleden om hun sport te beoefenen: er zijn voldoende opties om op een veilige manier aan sport te doen met lichaamsbedekkende kledij of het dragen van een hoofddoek.
• Leg samen met je leden omgangsvormen vast en durf bestaande tradities en gewoontes in vraag te stellen. Niet iedereen vindt het bijvoorbeeld leuk om handen te schudden of elkaar te kussen. Ga hier creatief mee om en zoek naar alternatieven waar iedereen zich goed bij voelt.
• Wil je ongelijkheid aanpakken door een sportaanbod te organiseren voor één specifieke doelgroep? Dat heet een positieve actie en is juridisch toegelaten indien je aan bepaalde voorwaarden voldoet.
• Communiceer: zowel met de leden, vrijwilligers als mensen buiten de club. Ga in gesprek, leg uit waarom jullie als organisatie het op die manier aanpakken en sta steeds open voor opbouwende feedback en tegenargumenten.

Hoe kan je meer rekening houden met de diversiteit in je ledenbestand?

Wil je graag dat iedereen zich thuis voelt in je sportclub? Dan kan het helpen om de gewoontes in je club eens tegen het licht te houden. Misschien sluit je onbewust bepaalde mensen uit door de manier waarop je extra-sportieve activiteiten zoals een eetfestijn of teambuilding organiseert? Misschien zorgen de zogenaamde onschuldige grapjes langs de zijlijn ervoor dat niet iedereen zichzelf durft te zijn? Of zijn er andere drempels waar je je niet van bewust bent?

Ga in gesprek met je leden en pols naar wat voor hen beter kan binnen je club. Zo kan je bijvoorbeeld een vegetarisch, halal of koosjer alternatief voorzien op het eetfestijn. Zorg er ook voor dat er geen plaats is binnen je club voor ongepaste grapjes of opmerkingen. Reageer consequent dat discriminerende uitspraken en gedrag niet kunnen. Ook kan je de groepsdruk om alcohol te drinken na een training of wedstrijd aanpakken zodat mensen die geen alcohol drinken (om welke reden dan ook) zich meer comfortabel voelen om na het sporten even in de kantine te blijven plakken. Op die manier vergroot de groepscohesie. Hou ook rekening met de financiële drempels die mensen kunnen ervaren. Bekijk of je het lidgeld kan verlagen voor bepaalde doelgroepen of kan werken met een uitleendienst voor sportmateriaal. Meer inspirerende tips ontdek je op de website laagdrempeligesportclub.be.

Communiceer op je website dat je een inclusieve club wil zijn en benoem de maatregelen die je hiervoor neemt. Organiseert jouw federatie of sportdienst een campagne rond inclusie? Werk hier dan aan mee. Pik in op speciale dagen om je beleid extra in de kijker te plaatsen. Denk bijvoorbeeld aan IDAHOT, de Internationale Dag tegen Homofobie en Transfobie op 17 mei of de Internationale Dag tegen Racisme op 21 maart. Probeer rekening te houden met feestdagen van de verschillende culturele/religieuze achtergronden van je leden. Denk bijvoorbeeld aan Chinees nieuwjaar, Pasen of het Suikerfeest (Eid-al-fitr). Heb je leden die de ramadan volgen, bespreek dan hoe je dit kan aanpakken tijdens trainingen en wedstrijden. Je kan bijvoorbeeld het spel even stilleggen na zonsondergang om hen kort iets te laten drinken en eten. Dit gebeurt ook op het hoogste niveau zoals bijvoorbeeld in de Premier League.

Besef dat inclusie een werkwoord is en een lerende houding vraagt van leden en verantwoordelijken binnen de club. Soms kunnen kleine aanpassingen al een groot verschil maken, maar een quick fix bestaat niet. Het vergt maatwerk: enkel door het gesprek aan te gaan met je leden kan je zicht krijgen op hun noden en wensen.

Iemand wil sporten met een hoofddoek en/of lichaamsbedekkende kledij. Hoe ga je hiermee om?

Lichaamsbedekkende kledij gaat bijvoorbeeld over het dragen van een T-shirt met lange mouwen en legging onder de wedstrijd- of trainingsoutfit. Mensen kunnen hier een voorkeur voor hebben om verschillende redenen: graag warm gekleed zijn, littekens bedekken, genderdysforie ervaren, religieuze overtuigingen hebben, bescherming van de lichamelijke integriteit, enzovoort. Over het dragen van lichaamsbedekkende badkledij in zwembaden publiceerde Unia reeds in 2017 een advies dat stelt dat een algemeen verbod een duidelijke vorm van discriminatie is. De individuele vrijheid om te kiezen wat je draagt moet primeren (binnen de grenzen van bijvoorbeeld algemeen geldende hygiënevoorschriften). Ook buiten de zwembadcontext kunnen we deze lijn door trekken. Wees dus soepel in de kledijvoorschriften. Is uniformiteit nodig, stel dan regels op over de kleur en/of het materiaal van de lange onderkledij. Bekijk hierbij ook de reglementen van je sportfederatie.

Hetzelfde is van toepassing voor het dragen van een (sport)hoofddoek (hijab). In België mag je wettelijk gezien een vrouw met hoofddoek niet weigeren in je sportclub (Unia 2023). Ook heel wat internationale sportbonden (bijvoorbeeld IOC, FIFA, FIBA, World Rugby, World Taekwondo, …) staan het dragen van sporthoofddoeken toe mits ze voldoen aan bepaalde eisen omtrent veiligheid. Door sporters zelf te laten bepalen wat ze dragen, vergroot je de mogelijkheid tot sportparticipatie van heel wat mensen. Bovendien kunnen zij op hun beurt fungeren als rolmodel voor anderen die graag willen sporten maar de stap nog niet durfden te zetten.

Mogelijke negatieve reacties van andere sporters zijn geen juridisch argument om een verbod te verantwoorden (Unia 2017) maar je kan er wel mee te maken krijgen. Belangrijk is om hier kordaat op te reageren en mogelijke discriminerende uitspraken direct aan te pakken.

Hoe reageer je wanneer iemand geen hand wil geven aan een persoon van het andere geslacht?

In heel wat sporten is het een ongeschreven regel dat je de tegenstander, scheidsrechter en/of trainer van de tegenpartij een hand geeft voor en/of na de wedstrijd. Westerse culturen zien het geven van een hand als een manier om respect te tonen, maar dit is niet in alle culturen het geval.

Wanneer iemand geen hand wil geven (aan een persoon van het andere geslacht) is het belangrijk om hierover in gesprek te gaan en te polsen naar de beweegredenen. Doet deze persoon dit vanuit een respectvolle positie en wil deze wel op een andere manier respect tonen? Ga dan samen op zoek naar een andere manier om te begroeten die voor iedereen goed aanvoelt. Denk bijvoorbeeld aan een vuistje, hand op het hart, lichte buiging enzovoort. Doet deze persoon dit omdat die bijvoorbeeld vindt dat vrouwen geen scheidsrechter mogen zijn, dan is dit een vorm van discriminatie. De vrouw wordt dan immers niet in een bepaalde rol aanvaard. Discriminatie kan uiteraard niet en is strafbaar. Belangrijk: maak geen veronderstellingen over de beweegredenen van iemand, maar ga in gesprek hierover.

Wil je als club graag omgangsvormen expliciet maken? Schrijf ze dan neer in de gedragscode van je club en breng iedereen bij aansluiting bij de club hiervan op de hoogte. Weet dat handen schudden wettelijk niet verplicht is. In gesprek gaan met je leden over omgangsvormen en de clubcultuur kan een goede basis vormen voor een gedragen beleid.

Kan je sportmomenten organiseren voor specifieke doelgroepen?

Eén van de pijlers van het sportbeleid in Vlaanderen is ‘Sport voor allen’. De dagelijkse realiteit toont aan dat deze ambitie nog niet is bereikt. Heel wat mensen vinden nog niet de weg naar de sportclub of –vereniging (zie bijvoorbeeld BMS 71, 2020, en Sport Vlaanderen, 2019). Om die drempel te verlagen kan het nodig zijn om sportmomenten voor specifieke doelgroepen te organiseren. Denk bijvoorbeeld aan het vrouwenzwemuurtje of een sportles enkel voor mensen uit de LGBTQI+ community. Deze zogenaamde safe spaces verlagen de drempel voor mensen die in het reguliere sportaanbod hun plek nog niet vinden. Vaak vormt het gescheiden sporten een opstap naar meer inclusie omdat deze personen later doorstromen naar de reguliere sportwerking.

Als je inzet op sportmomenten voor specifieke doelgroepen kan je te maken krijgen met de kritiek dat je daardoor niet inclusief bent. Terwijl het algemeen principe bij de organisatie van een publiek sportaanbod er één is van inclusie, zijn uitzonderingen zeker mogelijk. Wanneer het sportaanbod voor een specifieke doelgroep bedoeld is om ongelijkheid te bestrijden dan wordt dit een positieve actie genoemd. Hier zijn vier voorwaarden aan verbonden (Vlaamse Ombudsdienst 2021):

– Er is een duidelijke ongelijkheid vastgesteld.
– Het onderscheid is gericht op het wegwerken van die ongelijkheid.
– Het onderscheid is tijdelijk van aard.
– Het onderscheid mag de rechten van anderen niet nodeloos inperken (= de proportionaliteitstoets).

Stel bijvoorbeeld dat je binnen je sportclub open trainingen organiseert waarop iedereen welkom is, maar dat in realiteit enkel mannen hierop afkomen. Dit is een duidelijke ongelijkheid. Om meer vrouwelijke sporters aan te trekken kan je tijdelijk een apart aanbod ontwikkelen waarop enkel vrouwen welkom zijn. Belangrijk hierbij is dat het bestaande open aanbod niet of slechts beperkt vermindert, zodat je de rechten van de andere leden niet disproportioneel inperkt.

Wanneer je een sportactiviteit organiseert enkel voor vrouwen is het belangrijk om op voorhand goed te communiceren indien hier bijvoorbeeld mannelijke trainers of mannelijke redders aanwezig zijn. Juridisch gezien kan je immers geen onderscheid maken op basis van geslacht wanneer het tewerkstelling en arbeid betreft (Vlaamse Ombudsdienst 2021, p. 5). Wanneer je op voorhand duidelijk communiceert dat er toch mannen aanwezig zullen zijn, kunnen de vrouwelijke sporters zelf beslissen of ze zullen deelnemen of kunnen ze bijvoorbeeld beslissen om een aangepaste outfit te dragen.

Meer weten?

• Bekijk onze vormingen over diversiteit
• Lees de visietekst van Demos: Moeilijk bereikbare doelgroepen bestaan niet
• Lees het handboek over Neutraliteit van Motief vzw
• Bekijk deze video over rolmodellen

Vragen?

Neem contact op via info@ethischsporten.be.